Leiderschap is niet meer top-down, hiërarchisch en met veel macht. Leiders moeten medewerkers coachen en faciliteren. Omdat medewerkers steeds vaker in ecosystemen waarde toevoegen aan de keten. HR, door directies nog altijd ondergewaardeerd, moet zich in dat spel opstellen als orkestrator. Dat vindt prof. dr. Jaap van Muijen, hoogleraar psychologie aan de Nyenrode Business Universiteit.
Leiderschap is niet meer top-down, hiërarchisch en met veel macht.
“HR moet zichzelf de hamvraag durven stellen: waar ben ik van?”, zegt Van Muijen. “Van beheersen, van e-learnings, van af en toe een cursus? De payroll? Zo ja, dan zijn dat taken die allemaal uitbesteed kunnen worden omdat ze te weinig toegevoegde waarde hebben en efficiënter door externe partijen kunnen worden gedaan. Als HR kun je jezelf relevant maken door met een helikopterview te kijken naar de organisatie. Als dit de strategie is, passen de structuren, de systemen en de mensen bij het doel dat we willen bereiken?”
Als HR kun je jezelf relevant maken door met een helikopterview te kijken naar de organisatie
“Dat is meer een veranderkundige rol waarin je processen gaat begeleiden. Bijvoorbeeld door te constateren dat er, voor het bereiken van het doel, te weinig kennis, diversiteit, competenties of verschillende psychologische profielen aanwezig zijn. Organisaties bestaan steeds meer uit ecosystemen die veranderingen mogelijk maken. HR moet in die ecosystemen als verbinder werken. Hebben we alles aan boord om ons doel te bereiken? Dat vraagt van HR dat ze zich groter maken dan nu het geval is. Ook richting directies die HR nog vaak als een sluitstuk in de begroting zien.”
Geen generieke aanpak
Van Muijen geeft voorbeelden. “Als je ziet dat een team een hoog gehalte aan macht in zich heeft, dan werkt dat belemmerend. Agendapunten blijven agendapunten omdat niemand wil toegeven. Dan kun je als HR inbrengen in het team dat dit het mechanisme is en dat dat moeten veranderen. Door ook een keer toegevingsgezind te zijn. Of misschien door medewerkers in het team te verplaatsen naar andere teams. Of nieuwe medewerkers te werven met een ander profiel. Als een team anderzijds te veel aandacht voor samenzijn heeft, komt er ook weinig resultaat. Daar moet je dus meer resultaatgerichte medewerkers zien te krijgen.”
“De invloed van de leider is wat dit betreft groot. Die moet eerder een facilitator zijn dan een hiërarchische leider. Welke leider past bij dit team? Dit alles betekent dat er niet één generieke aanpak is voor HR, maar dat deze hier wel een enorme relevantie in kan hebben. Organisaties weten bijvoorbeeld dat ze duurzamer en meer digitaal moeten worden. Welke weg moet je dan bewandelen? Ik zie dan ook een grote rol voor HR in het vormgeven van die veranderprocessen. Claim je plaats. Of beter nog: maak je plaats in de organisatie relevant.”
Leiderschap is een ambacht
Muijen constateert dat leiderschap een ambacht is. “Ik citeer weleens Lou Reed: ‘growing up in public with your pants down’. Dat is wat leiderschap is. Ik vroeg een president-commissaris van een RvC waar hij op lette als hij een CEO wilde aannemen. ‘Iemand moet echt een keer goed op zijn bek zijn gegaan en daarvan hebben geleerd’, was het antwoord. En dat is het ook. Je moet als leider fouten hebben gemaakt en daar dan van geleerd hebben. Zodat je het de volgende keer anders doet of constateert dat je niet geschikt bent voor het ambacht. Het vervelende is: in Nederland zijn we geneigd alleen te kijken naar successen. Maar daar leer je weinig van.”
'In Nederland zijn we geneigd alleen te kijken naar successen. Maar daar leer je weinig van.’
“Op de grond vallen, het stof van de kleren schudden, doorgaan en reflecteren. Daar leer je veel meer van. Bij dat reflecteren komen dan vragen op zoals: Welke context past bij mij? Hoe zit ik in elkaar? Ging ik op mijn bek als gevolg van narcisme? Zoek ik te veel het conflict op? Ben ik te empathisch? Door dat soort vragen te stellen, zoals Lou Reed het zegt met de broek op de enkels in het zicht van het publiek, groei je als persoon en als leidinggevende.”
Zijn de randvoorwaarden er?
Twee jaar coronacrisis heeft de stijl van leidinggeven veranderd, constateert Van Muijen. “Je ziet dat veel mensen prima thuis kunnen werken, maar dat de productiviteit alleen toeneemt als ze een goede thuiswerkplek hebben. Dat gaat over meubels, stoelen en apparaten. Hoe hoger opgeleid, hoe eerder het werk zich leent voor thuiswerken. Daarbij komt dat uit onderzoek van Stanford University blijkt dat online vergaderen de creativiteit niet ten goede komt. Prima om standen en punten af te werken, maar niet voor een brainstorm. Leidinggevenden moeten zich daarvan bewust zijn. Welke vergadering doe je op kantoor en welke in een digitale meeting?”
“Ze moeten ook medewerkers die op afstand werken hun eigen dag laten indelen. Zonder controles. De commandant der strijdkrachten, Onno Eichelsheim, zei daarover onlangs in het tv-programma Buitenhof iets moois. ‘Je moet niet vanuit Den Haag willen regelen wat een soldaat in het veld doet. Die laatste moet zelf de weg vinden die past bij de realisatie van de strategie, de koers.’ HR kan daarbij, samen met leidinggevenden, de vinger aan de pols houden. Zijn alle randvoorwaarden er om succesvol te zijn?”
Bron: PWnet